Un luns como outro calquera. Sobre a homenaxe a Suso Peña

Remirei o posteado ontes. Pasóuseme pola cabeza chamalo 'minimalista', aínda que o anexo sobre Hernán xa lle quita o significado. E hoxe luns sigo coa mesma. Nebargantes, a foto, da inauguración da exposición de xente relacionada con Suso Peña, vai noutro sentido. Alí díxose de outra forma (e cónstame de que é certo) que Suso non quería ter un protagonismo. Cunha vista así, o protagonismo é da estructura da Oficina de Turismo e o veleiro do fondo, que prestan soporte á vista da xente por baixo. O veleiro, que agora mesmo non lembro quen o fixo, pasou unha boa tempada na casa da cultura, é dicir, no primeiro piso da biblioteca, antes de vir decorar a oficina. E, na miña opinión, tampouco ten o sitio que debera porque está apartado da circulación, algo así como se estivera en porto e non navegando por alta mar como corresponde.
Sobre a exposición? A obra por autor, co único denominador común de Suso, lóxicamente ten que ser irregular. Pero non digo máis, porque se vas vela, precisamente por esa irregularidade, vaste atopar algunha sorpresa.
Só un comentario sobre a rúa Suso Peña: no extremo finalizado, a primeira casa da dereita leva o número 5. Por que? Porque, segundo o concello, é a última casa da esquerda, pois parece que calcularon que vai quedar máis cerca do Concello o extremo que está sen rematar. É algo que dubido, pero que non consultarei sobre planos. Entre outras cousas, porque se contamos só rúas pasadas, coido que habería que pasar menos para chegar ó extremo rematado que ó por rematar. Pero de calquera xeito, sirva para ilustrar algún tipo de relativismo, que non de relatividade.
Un anegadido tardío: as verbas de José Mª Martínez no acto.
"HOMENAXE A SUSO PEÑA

Eu coñecín a Suso Peña no verán do 1.995 cando paseaba polo Cargadeiro e deume por entrar no Castelo de San Damián. Unha vez dentro, comprobei que había unha exposición de pintura, debuxo e fotografía que facían os alumnos dun curso que dera Suso o inverno anterior. Ese curso fora organizado pola asociación cultural Dámaso Alonso da que era presidente Roberto Rodríguez. Gustáronme moito algúns dos traballos que alí vin, especialmente un par de retratos de dous nenos que fixera unha señora que acudira ó curso; eran os seus fillos. Contemplando eses retratos pensei no moito que me gustaría a min poder facer algo parecido. Tamén estaba por alí un señor de bigote, moi extrovertido el, que despois me informaron que era o poñente do curso. Cando saín de alí, estiven pensando onde vira eu ese home (Suso) antes, e decateime de que o vira na TVG nun programa que houbera sobre Ribadeo falando sobre algo relacionado coas plumiñas, e foi aí onde eu fixen a primeira reflexión sobre a identificación de Suso con Ribadeo.

Como eu xa coñecía a Roberto, pregunteille por eses cursos, quen podía asistir, quen era Suso, etc., e manifesteille a miña afección polo debuxo. Como me falou moi ben de Suso e como eu xa comprobara os progresos dalgúns dos seus alumnos, tomei a decisión de que o próximo inverno acudiría ós cursos de debuxo que impartía ese tal Suso Peña.

En novembro do 95 comezaron eses cursos e desde o primeiro día quedei gratamente sorprendido polo bo facer de Suso como ensinante e como debuxante. Para min, só velo debuxar na pizarra cando nos explicaba, aínda que non aprendese nada, facía que valese a pena asistir ó curso. Acudín ás clases de Suso ese ano e ó seguinte, e despois deixou de haber eses cursos, supoño que sería porque non deron a subvención pertinente. De tódolos xeitos, con curso ou sen el, eu desde ese primeiro momento sempre mantiven unha relación moi boa con Suso, pois debido ó interese que eu manifestei polo debuxo, el desde o principio volcouse comigo para corrixirme e axudarme.

Sobre as clases con el e o xeito tan particular que tiña de ensinar podería contar moitas anécdotas; lémbrome especialmente dunha que demostra o talante de home ecoloxista que el tiña. Estaba un día na clase ensinándonos a fixar o carbón na cartolina e explicaba os distintos tipos de produtos que había no mercado para este efecto, e cando rematou dixo: “se non queredes comprar ningún spray, podedes usar este mecanismo que teño aquí (tratábase de dous tubos soldados formando un T) e mesturando verniz nitrocelulósico ó 80 % (paréceme que dixo esta porcentaxe) con … (non me lembro ben do outro produto), e soplando por este mecanismo dirixido ó papel, aproveitando o efecto físico Venturi, o verniz expándese polo papel e queda fixado o carbón igual que co spray”. A min todo aquel sistema que acababa de expoñer parecíame moi complicado e non puiden quedarme sen dicirlle: “pero Suso, non che parece excesiva complicación, non será moito máis simple co spray? Contestoume: “a min éme igual, a quen non sei se lle é igual é á capa de ozono se usade-lo spray”. Diante desa resposta quedeime sen argumentos para replicarlle. Lémbrome tamén de como sempre dicía que había que afia-los lapis con navallas de Taramundi, de como un día, para explica-las proporcións para debuxa-la figura humana, ensinounos un esqueleto (de plástico, por suposto) ó que lle chamaba “o meu amigo Pascualín”, de como outro día subiu unha banqueta ó pico dunha mesa e tapouna cunha manta e despois enfocoulle a luz dun flexo para que comprendéramos o concepto da profundidade e o papel que teñen as sombras no mesmo, etc..

Antes dixen que velo debuxar na pizarra era, para min, algo espectacular. Lémbrome dunha vez en que, partindo dun cilindro que debuxou horizontalmente, empezou a engadirlle elementos ata convertelo nunha nave espacial, despois borroulle o que lle engadira, deixou o mesmo cilindro que antes e empezou a engadirlle novos elementos ata convertelo nun bólido de carreiras, e todo esto cunha rapidez e cunha arte do que eu me sentía marabillado. Noutra ocasión, non me lembro moi ben cal foi a causa, pero o caso é que se puxo a debuxar cabalos na pizarra; cunha rapidez pasmosa debuxaba un cabalo cansado, como pisando neve, e enseguida, cambiándolle catro cousas facía un cabalo erguido ós couces e todo encabritado.Velo sombrear, velo manexa-la tiza con aquel arte e aquela soltura, fixo que desde o primeiro momento eu pensara para os meus adentros: “este tipo é un xenio”.

Dende o 97 en diante empecei a debuxar con máis asiduidade e, en moitas ocasións pasei pola súa casa a ensinarlle debuxos meus para que me orientara e case sempre me dicía: “moi ben José María, pero fíxate que aquí ...” e facíame ver cousas que eu solo era incapaz. Despois igual me quedaba con el un cachiño e falábamos do moitos temas, de política, de ciencia, de cine, de arte, de ecoloxía, etc. Eran esas conversas nas que en media hora “arranxábamo-lo mundo”, e foi aí onde me decatei de que era unha persoa que tiña unha bagaxe cultural impresionante, e o máis admirábel de todo é que era froito, na maioría dos casos, dunha formación autodidacta.

Ademais dun debuxante xenial, dun profesor estupendo, pois tiña unha maneira tan gráfica de ensinar que era practicamente imposible non aprender con el, era tamén unha magnífica persoa; desprendido, amigo dos seus amigos, era, en fin, un tío magnífico. Todo o que tiña o prestaba (a min particularmente tenme prestado libros, fotos, cartolina, discos, etc.) ata o punto de que moitas veces non sabía onde tiña as cousas porque había quen non llas devolvía, e el, por suposto, non as reclamaba.

Sen embargo, e froito da súa grande calidade humana, á hora de ensinar tiña un “defecto”, se é que o podemos dicir así; era tanto o que sabía e era tanto o que che quería comunicar, que moitas veces atiborrábate de información ata o punto de que eu ás veces era incapaz de asimilar todo o que me dicía. Lémbrome que noutra ocasión fun á súa casa preguntarlle algo sobre un programa de retoque fotográfico, e como era un tema que lle gustaba tanto, pois tamén neso era un xenio, que tantas cousas me dicía que tiven que paralo e dicirlle: “mira Suso, para un pouco, agora vou practicar con estas seis ou sete cousas que me ensínache e que teño claras e xa virei outro día para aprender algo máis”.

En fin, non quero rematar sen referirme ó amor que sentía por Ribadeo e a súa comarca, e toda a súa obra está impregnada dese espírito ribadense. Por certo, el dicía que non falaba galego, que falaba ribadense. Así pois, penso que esta homenaxe que hoxe lle facemos tena máis que merecida, desde o punto de vista dos seus amigos, algúns dos cales estaremos sempre en débeda permanente con el, e desde o punto de vista do pobo de Ribadeo que coa súa morte perdeu un dos seus fillos máis ilustres.

José Mª Martínez"