Artigo de Pancho Campos na Comarca de onte sobre a Ría de Ribadeo e o seu topónimo

SOBRE A RIA DE RIBADEO
Volvemos a ver en estas queridas páxinas de La Comarca del Eo a ignominiosa controversia sobre o topónimo da Ría de Ribadeo. Os artigos de José María Rodriguez, de Victor Moro, de Pancho Ledo e o de Evaristo Lombardero de semanas atrás non teñen desperdicio. Esto estáse salindo de castaño oscuro. Decir no parlamento do Principado de Asturias que é Galicia a que quer impoñer a denominación de Ría de Ribadeo e para levar o caso o Tribunal Constitucional, por afrenta pública hacia o patrimonio do Reino de Galicia, da Comunidade Autónoma de Galicia ou como lle queiran chamar eses señores denominados “demócratas”, ou viceversa, esos demócratas denominados “señores”.
Pero non debemos engañarnos cos acontecementos que actualmente se estan a dar, e olvidar o verdadeiro obxetivo orquestado sistemáticamente desde fai séculos: O roubo descarado das terras e da identidade propia do Reino de Galicia, por parte das provincias limítrofes...e naturalmente Ribadeo, pobo fronteira, é o que perde século a século parte da súa identidade.
Vexamos o por qué de esta xenreira hacia as Terras de Ribadeo. Según narra Eduardo José Pardo na súa obra “El mariscal Pedro Pardo de Cela y la Galicia de fines del siglo XV”, en páxina 43: “en el panorama de Galicia de la época [siglo XIV] ... vemos como Bayona, La Coruña, Vivero, Ribadavia, Lugo, Tuy, Orense y especialmente Santiago, viven plenamente el auge comercial que entonces se extiende por Castilla y se declaran abiertamente defensores de la legitimidad de Pedro I (El Cruel) frente a las aspiraciones de la nobleza y de Enrique de Trastamara”
Tras a derrota de Pedro I en Montiel o 14 de marzo de 1369,: “el rey Enrique II (de Trastámara) concede el 20 de diciembre de 1369 el Condado de Ribadeo al capitán francés Pierre de Villaines que había sido hecho prisionero por el Principe de Gales cuando luchaba a favor del de Trastamara: “damovos en donación por juso de heredad agora y para vuestos fisos herederos en linea derecha que de vos son descendentes o descederán, la nuestra villa de Ribadeo en la pobla de Navia, con todos sus Alfoces e con todas sus aldeas e términos que le pertenecen o pertenecer deben, que lo hayades a título de Condado vos e vuestros erederos que de vos son descendidos...”
Aqui empeza o odio é o perverso desexo de posesión por unhos e outros, da tamaña concesión real, como son as fértiles e magníficas Terras de Ribadeo (¡desde fai seis séculos!).
En tempos de Carlos I se enaxenaron, en venta do ano 1555, as terras da Pobra de Navia que pasan a ser de Oviedo (apoiada tal usurpación o Reino de Galicia, posiblemente en un documento firmado polo obispo de Mondoñedo, obrigado por problemas de faldas que había entre éste e o obispo de Oviedo, “tolos de amor” ambo-los dous por unha moza do Condado de Ribadeo). Ata fai 60 anos aínda había na esquina de unha casa o lado do rio Frejulfe a entrada de Navia, unha placa que decía: “hasta aqui llegan las Tierras de Ribadeo”.
Despois da Guerra da Independencia, o condado de Ribadeo perde outro anaco de territorio, esta vez polo lado oposto, ou sexa, perde dende Reinante ata o Masma.
En fechas recientes do século pasado, despois da Guerra Civil, pérdese a denominación de Vega de Ribadeo por Vegadeo (que había sido Beyga de Ribadeo, desde polo menos o 30 de Abril de 1313 carta-documento de Vilanova de Oscos depositada no Arquivo Histórico Nacional (A.H.N.) ¡En fín!
Agora xa non é un concello, agora xa é todo un ¿mal informado? parlamento do Principado quen quere cambiar a denominación histórica de Ría de Ribadeo, pola esperpéntica Ría do Eo. ¿qué está a pasar aqui? ¿cómo é posible que unha denominación promovida pola tozuda inquina hacia todo o de Ribadeo de cuatro individuos, esté pasando a maiores?.
¡Esto quer decir que o topónimo histórico lles importa mui pouco! ¡estáselles vendo o plumero a estes “marchantes de historia”! O que realmente importa é que a Ría de Ribadeo perda tal denominación porque así con ela perde a identidade galega. Para o meu ver, esta é a verdadeira razón. Así o espolio arqueolóxico da Ría de Ribadeo, empezarao o Principado en breve. Fai solo unhos días se falaba na prensa de bucear e espoliar o pecio do “San Francisco” ou o do “Galgo de Andalucía”, como si fora derrelicto asturiano. ¡Ay amigo... cuestión de barbarísmos...! ¡e un pimento! ¡cuestión de moitos millos de euros en subencións europeas para seguir co espólio sitemático das terras e historia de Galicia! ¡xa fixeron o mesmo coa Diadema de Ribadeo agora “de los Oscos”...! ¡manda truco! ¡E a Ribadeo, tócalle por rebote... por ser a poboación fronteiriza...! ¡Si seguimos así, logo será fronteira Vilaframil, Dompiñor, A Devesa, etc. etc. ¿ou quizáis o Masma...a Ría de Foz?
¿Qué fai a Xunta de Galicia o respecto? Qué sepamos, nada. Algúns, estábamos queimados co presidente Touriño, o que Balbino Pérez (alcalde de Ribadeo) tuvo que increpar pola súa mala “vocalización” do topónimo, ante Areces. E de este goberno da Xunta tampouco esperamos nada, posto que xa empezou a súa andadura de manifiesta subordinación a intereses extraños a Galiza, poñendo en solfa a lingua, base esencial da nosa cultura galega; logo, para un topónimo da terra galega, non esperamos que fagan nada de nada. De autoridades pusilánimes e o que traballan o dictado... pouco se pode esperar.
Mentras houbo ribadenses na administración estatal e local, da talla e categoría de Leopoldo Calvo Sotelo (Marqués da Ría de Ribadeo, ¡menudo desplante lles pegou os tartufos!), de Pancho Maseda ou de Eduardo Gutierrez (todos eles alcaldes de Ribadeo) que menearon Roma con Santiago con cartas constantes de protesta as Institucións Españolas, Asturianas e Gallegas pola inquina manifiesta, que se estaba a producir con dito topónimo, da Ría de Ribadeo, especialmente desde 1985 (época da apertura da maldita Ponte dos Santos) ou aproveitando calquera evento (como a creación das autonomías) para tratar de morder outro bocado máis do territorio ou da propia historia de Galicia (léase o Bierzo tamén). Das autoridades locales actuales, esperamos que continúen pola misma línea que os seus antecesores, sin perder unha coma... sin dar trégua a ignominia... pero según se están a desenrolar as cousas... ¡xa veremos si están a altura...!
Agora, seguro que no Principado aproveitaran, polo que estamos vendo, a coronación do Principe de Asturias como rei (¡espero que viva D.Juan Carlos outros cincuenta anos al menos e de tempo a espallar as miñas cinzas na Ría de Ribadeo!). Non e broma. Xa vimos fai dous anos o Principe Felipe decir en Castropol, Ria do Eo, polo que xa están concienciando o futuro rei para tal evento. Ademáis, están preparando o terreno no parlamento de Asturias para que haxa “constancia previa de trámite” apoiada pola maioría dos séus partidos políticos, PP, PSOE e IU (léase artigo de Evaristo en La Comarca del Eo 14-agosto)
Algunhas veces creo que vendría ben a entrada a saco de unha lei marcial, por seis ou sete meses, para votar fora esta mal entendida “democracia de partidos” e que intentaran enseñar en donde está a raia da disciplina, da dignidade, da honraded, da ética, cousa que se perdeu por completo cos gobiernos civiles de partido, donde vale todo, non se respeta nada, excepto o día anterior as eleccions en que todo son promesas de “clientelismo decimonónico”. ¡Triste, pero eu vexo así! e esto non é pasar pola dereita da dereita, senon polo anarquismo libertario: “O orden sin o poder”, pero con dispciplina e organización, libre de clases políticas enriquecidas e medradas a base de subencións e prebendas, veñan de donde veñan.
Por eso penso que si a Administración Marítima seguira estando nas maos da Armada Española, saberíamos que Pedro Teixeira (1569-1603) nos seus tratados de Xeografía xa ten biografía sobre a Ría de Ribadeo, e desde logo que non se pasaría por alto o valor histórico das CARTAS NÁUTICAS DA RIA DE RIBADEO, que facendo un resumen son:
1ª) Ano: 1776 Escala en varas casteláns 2000 varas= 18 cm. Autor: Luis Videgaray. Orixinal Museo Naval de Madrid, Cartografía E-23-7
2ª) Ano 1787 mes de Abril. Autor: Tomas Ramery. Escala en varas de Burgos 1000 varas = 10 cm Orixinal Museo Naval de Madrid, Cartografía E-23-21.
3ª) Ano 1787 Plano de la Ría de Rivadeo, del Barquero, Bares, Cedeira y Vivero. Autor: Vicente Tofiño de San Miguel. Escala gráfica de una milla marítima. Orixinal Museo Naval de Madrid, Cartografía E-23-5
4ª) Ano 1788 mes de Marzo. Autor: Miguel de la Fuente. Escala en varas de Burgos. Orixinal Museo Naval de Madrid, Cartografía E-37-3
5ª) Ano 1788 mes de Mayo. Autor: Tomás Ramery. Escala en varas de Burgos. Orixinal en Museo Naval de Madrid, Cartografía E-37-7.
6ª) Ano 1835 mes de Agosto. Autores: Miguel Antonio Blanco Ortigueira e José Antonio Villamil Saavedra. Escala de 1 milla marítima. Orixinal Museo Naval de Madrid, Cartografía E-23-8
7ª) Ano 1835 mes de Agosto. Autores: Miguel Antonio Blanco Ortigueira e José Antonio Villamil Saavedra. Escala de 1 milla marítima. Orixinal Museo Naval de Madrid, Cartografía E-37-1
8ª) Ano 1835. Plano del Puerto de Ribadeo en Galicia. Escala 1 milla marítima. Orixinal Museo Naval de Madrid, Cartografía E-23-30
9ª) Ano 1852. Carta Náutica plana del puerto de Ribadeo. Escala 1 milla marítima. Orixinal Museo Naval de Madrid, Cartografía E-37-2
10ª) Ano 1856. Carta Náutica de la Ría de Ribadeo. Autores: Antonio Miguel Blanco y Juan Tomás Cucullu. Orixinal Museo Naval de Madrid, Cartografía E-23-2
11ª) Ano 1860. Plano da Ría de Ribadeo. Autor: Juan Tomás Cucullu. Orixinal Museo Naval de Madrid, Cartografía E-23-1
As cartas do pasado século da Ría de Ribadeo, pódense atopar nos catálogos do Instituto Hidrográfico Español e nos do Almirantazgo Británico.
¡Si estos non son antecedente históricos sobre un topónimo que baixe Deus e o vexa!
F.J. Campos