A ADUANA VELLA DE RIBADEO. Artigo de Francisco José Campos Dorado

En Ribadeo hai varias casas blasonadas, esto é, con escudos de armas nalgunha das súas paredes cos blasóns da linaxe que pertenceron ó señor que as mandou construir. Unha delas é a chamada Aduana Vella sita no muelle de Porcillán. Este vetusto edificio, con dous amplos balcóns en voladizo sobre a fachada que resaltan o seu señorío, foi a casa de D. Carlos Miguel Acevedo Pardo e Taboada, Capitán de Granadeiros do Rexemento de Infantería de Milicias de Oviedo. D. Carlos era fillo de Dª María Josefa Pardo de Cela Ulloa e Taboada e de D. Gregorio Antonio de Acevedo Pardo Villamil e Montenegro, veciño de Castropol. Dª María Josefa foi veciña de San Miguel de Reinante, filla de D. Juan Pardo de Cela e Taboada de Aguiar, neta de D. Pedro Pardo de Aguiar e bisneta de D. Alvaro de Taboada e de Dª Violante de Andrade, que foron os que construiron en San Miguel de Reinante a Casa Torre de Pumarín entre os anos 1559 e 1561, donde se conservan magníficamente dous escudos de armas da súa linaxe, sobre a fachada deteriorada de tan insigne pazo.
A casa da Aduana Vella, na fachada do patio interior do servicio privado entrando pola rúa de Amando Pérez, ten un escudo de armas español de 1726, adornado con casco ou celada de cabaleiro fidalgo, mirando a destra, adornado cun penacho de cinco plumas e viseira baixada e protexida por cinco grilletas (barras verticais que forman unha rexilla). Polo exterior está rodeado de lambrequines sinxelos a modo de burletes que rematan na parte baixa cun sostén con figura de cara de anxo ou de tenante de pelo longo.
Está cuartelado en cruz ou dividido en catro cuarteis. No 1º cuartel: catro lises laterais e unha espada con cruceta e guarda, centrada en pao (vertical) coa punta mirando para enriba tocando unha quinta lis, e no medio da folla da espada, asemella ter unha pequena flor. Son as armas dos Miguel ou dos Miguez: en campo de azur (cor azul) unha espada de prata punta arriba, cargada dunha rosa do mesmo metal e acompañada de cinco lises de ouro en orla. (Blasóns de 1757 do Rei de Armas D. Sebastián del Castillo). O apelido Miguel usóuse como equivalente a Miguez, patronímico, ou apelido dun fillo provinte do nome do pai.

A Aduana vella, na primavera de 2005

O 2º cuartel mostra unha árbore cun can atado. Son as armas dos Acevedo que se representan en campo de ouro un acivro de sinople (cor verde), cun lebrel branco amarrado.
O 3º cuartel está cortado ou dividido en dous por unha liña horizontal. Na parte alta ten unha águia bicéfala, posiblemente as armas dos Zigarán, que constan no lema da bordura do escudo, e na parte baixa dúas aves con longos pescozos enroscados, que é un moble ou figura sin recoñecer nos blasóns e linaxes de Galiza, nin nas figuras da heráldica española consultadas.
O 4º cuartel mostra cinco corvos pousados, postos dous enriba, un central e dous en baixo. Aínda que falta un sexto corvo, son armas dos Cuervo, dos Miguel Vigil de Asturias e dos Arango que derivan da linaxe dos Cuervo que tiveron o señorío no valle de Arango do concello asturiano de Pravia: en campo de prata, seis corvos de sable (cor negro) postos de dous en dous.
Esta casa blasonada da Aduana Vella vai cumprir 300 anos de historia, a contar a partires da data do propio escudo, e é outra das casas semiabandonadas do Ribadeo Antigo. Os seus muros gárdan caladiñamente os anos de esplendor de D.Carlos, pero tamén os seus muros saben da amargura e da ruína material a que o levaban os inacabables e longuísimos preitos das partixas da herdanza de sua nai, litigados entre 1743 e 1759 contra dos seus irmás: D.Gaspar e Dª Cathalina de Acevedo Pardo e Taboada, veciños por aquel entonces de Castropol.
O edificio é coñecido como a Aduana Vella, pois foi adicado a Aduana a partires do ano 1800 cando se construe un embarcadoiro e a rampa en Porcillán o final da rúa Ares -Ares ou das Angustias, hoxe Antonio Otero-. Os ámplios baixos da casa servían de almacéns e alfolís, esto é, de pósito ou celeiro e de almacén de sal. Polos anos 1920 e nos anos trinta da República estivo adicada a Escola de Nenos e Nenas, ata o comenzo da Guerra Civil, onde impartían clase D. José Novo e Dª Concepción López González, que foron apartados do ensino durante a contienda. Logo, a Escola Pública pasou a primeiros dos anos corenta para detrás da actual Casa do Concello, cando o alcalde de Ribadeo D. José María Castelao, comprou a Casa de Raimundo Ibañez que daquela acababa de ser a sede do antigo Banco de Casas. A Aduana Vella é un emblema dos trescentos últimos anos da Historia de Ribadeo, e é unha pena que non teña ningunha utilidade na actualidade. Menos mal que a alguén se lle ocorreu “maquillala” repintándolle as fachadas e amañándolle as fiestras para que “aparente” bonita e non caia nun montón. Triste destino para algo tan belo, pero é o que hai, e non é o único.
Nota a posteriori: O 3º cuartel cortado, son armas dos ZURBANO. Toponímico vasco, procedente do concello de Arrazua de Vitoria, provincia de Álava: “escudo cortado: 1º en campo de prata, un aguia bicéfala de sable; 2º en campo de azur, dous cisnes parados e afrontados de prata, cos colos entrelazados”.