CRANIOS HUMANOS EN TRES IGREXAS DA CONCA DO EO. Emilio Piñeiroa Lozano

A maioría de persoas relacionan as caveiras ou cranios coa morte, con algo malo e escuro pero en moitas culturas dende a Idade de Pedra, pasando pola Idade Media e ata os nosos días foi obxecto de fascinación e veneración.
Na conca do Eo son tres os lugares documentados nos que aparecen caveiras incrustadas nos muros de lugares sagrados; atopámolas nas igrexas de Baos (Ribeira de Piquín), Órrea (Riotorto) e O Conforto (A Pontenova), ainda que sobre esta peculiar técnica pouco se sabe.
As caveiras atópanse, en tódolos casos, empotradas na parede e coa cara para fora, xerando así un tétrico diálogo entre os vivos e mortos, no marco dun espazo sagrado de gran concurrencia.
Da orixe destes enterramentos pouco se sabe, algúns veciños falan da existencia dun mosteiro xa desaparecido. En Baos os veciños cren que os cranios son de curas que viviron nesta parroquia, mentras que en Órrea dín que a caveira é dunha monxa do antigo convento.

S. Xoán de Baos, parroquia que pertence ao concello de Ribeira de Piquín. Regada polo río Rodíl, o maior afluente do Eo.
Esta igrexa pertenceu en Galicia a Orde de S. Juan de Malta, orde militar relixiosa fundada en Xerusalén para a súa defensa e a de hospital de peregrinos. Estendeuse polo occidente europeo, chegou a establecer as súas bases en Portomarín. Baos pertenceu ata o ano 1876 á encomenda de Portomarín.
No pórtico ou cabido (un espazo cuberto na entrada da igrexa) nun espazo en branco que hai encima dunha ventá, empotradas na parede, hai cinco caveiras humanas. Os cranios atópanse de forma ordenada, visibles, forman unha especie de triángulo, ningún conserva a mandíbula inferior, tres teñen pezas dentais ben visibles. As cinco caveiras están posicionadas cara a fachada da igrexa
e o altar maior.

Igrexa parroquial de Santa Comba de Órrea, concello de Riotorto.
Aquí asentouse durante a Idade Media un mosteiro feminino.
Ao pasar a porta principal, no interior, á man dereita, incrustada na parede, unha pía de auga bendita ( antes foi un capitel prerrománico dunha columna ), decorada con volutas.
Sobre a pía, empotrada na parede, unha caveira humana. Está disposta de fronte, mirando directamente ao altar maior. Carece de mandíbula inferior e non conserva peza dental.

Igrexa parroquial de Santa María do Conforto, concello de A Pontenova.
Centro Mariano. Situado nun val surcado polo río Turía, afluente do Eo. Entrando pola porta lateral do sur, á altura do cruceiro, na mesma parede, á man esquerda, sobre unha pía de auga bendita, unha caveira humana. A cara para dentro e mirando ao interior do templo, non directamente ao altar maior.
Carece de mandíbula inferior, non conserva peza dental.