Deixo a continuación dous artigos de Eli García-Bouso publicados en La Comarca del Eo dos días 8 e 15 de febreiro de 2025:
O A(E)NTROIDO
POR ELI GARCÍA-BOUSO
Puidemos ler neste semanario do 25 de xaneiro pasado e no do 1 de febreiro actual sendas informacións, entre outras, nas que se falaba da próxima celebración do Antroido. Perdón: do Entroido. O 25 de febreiro de 2023 publiquei, tamén na Comarca, un escrito-opinión no que defendía o uso da palabra “Antroido” en vez da de “Entroido”, que é a normativa, e que se ven utilizando na nosa vila desde fai varios anos. Os devanditos escritos demostranme que o meu caéu en saco roto, pero lembrando aquel dito de “el que la sigue la consigue”, decidinme a insistir neste asunto e volver a dar a luz o mesmo artigo publicado naquela data de fai case 2 anos e que levaba o mesmo título que o que encabeza estas liñas. Iso si, prego que si alguén ten argumentos que superen ós meus para defender o uso de “Entroido”, por favor, que mo faga saber a través deste mesmo semanario ou, se o prefire, de xeito privado. Heillo de agradecer e, se me convence, estou disposto a rectificar. E non digo esto desde unha posición prepotente, porque me crea poseedor da razón (non son lingüista nin filólogo), senón porque, realmente, quero facer uso do máis razoable e debidamente argumentado, aínda que, ás veces, non coincida co normativo, como pode ocorrer coas excepcións (sexan da materia que sexan).
Aquel artigo decía o seguinte:
“Nestas datas, sempre lembro ós meus avós (e pais) falando do Antroido. A miña avóa era a encargada de facer os fereixós, recheos ou non, que facían a delicia de cativos e maiores.
Antroido por aquí, Antroido por alá.
Sen embargo, nos últimos anos, invadiunos (non sei porque) a palabra Entroido (con “E”), substituíndo á de sempre, Antroido (con “A”). Teño entendido, segundo me dixo unha persoa estudada e informada, que a Real Academia Galega só dá por certa ou válida a de “Entroido”. Sendo conscientes de que a nosa Academia acepta como válidas as variantes dalgunhas palabras, dependendo da rexión ou lugar donde se usen, non creo que a RAG se enfadara con nós se utilizamos a nosa variante local, usada desde non sei cantos anos fai. Polo dito, pido ós responsables destas festas en Ribadeo (comisión, Concello, ACISA, ou quen sexa) que volvamos ás orixes, que volvamos ós nosos avós e pais, e que non deixemos perder a maneira na que sempre nos referimos en Ribadeo ó Carnaval, é dicir, ó Antroido. E baso esta petición nos seguintes argumentos:
1.- Na veciña Asturias, utilizan para o Carnaval a palabra “Antroxu”. Con “A”. Se buscamos en Google esta palabra aparecen, aproximadamente, 227.000 resultados. Se buscamos “Entroxu”, remítenos a Antroxu. É dicir, non aparece ningunha.
2.- Na Coral Polifónica de Ribadeo, da que formo parte, temos no repertorio unha cantiga de Juan de la Encina (ou Juan del Encina; séculos XV e XVI), dedicada ó carnaval e que na súa letra di: “…Por honra de Sant Antruejo parémonos hoy bien anchos…). Si. Tamén con “A”.
3.- Eu coidaba que Antruejo era unha palabra do castelán antigo pero, sen uso hoxendía. Estaba errado: segue a existir no vocabulario. Non temos máis que buscar no diccionario da Real Adademia Española para comprobalo. É certo que tamén aparece a acepción “Entruejo” máis, en vez de definila, remítenos á outra, é dicir, a Antruejo.
4.- Non só segue existindo en castelán, senón que tamén se utiliza en ocasións. No pasado mes de xaneiro pasei uns días coa miña familia en Ciudad Rodrigo (que non coñecíamos) e sorprendeume grandemente ver nos escaparates das tendas carteis que anunciaban a festa do “Toro del Antruejo” de Ciudad Rodrigo. Unha vez máis recurro a Google para buscar “Toro del Antruejo” e aparecen 10.900 resultados. Busco “Toro del Entruejo” e aparecen os do “Antruejo” pero nin un só do Entruejo.
Cos devanditos argumentos, coido que está claro que prevalece, con diferencia, a vocal “A” sobre a vocal “E”. Entón, pregúntome eu, porque en Ribadeo, que sempre se dixo Antroido, imos deixar perder este uso, que é o natural da nosa vila?
Quizáis a miña petición ós responsables chegue tarde para este ano, porque posiblemente estean xa impresos os carteis e demáis propaganda do Antroido. Pero pídolles que tomen boa nota para o vindeiro ano e, se aínda quedan cousas por publicar, por favor, utilizade a acepción “Antroido”, que é a nosa.
Cos meus mellores desexos, VIVA O ANTROIDO!”
Ata aquí o publicado o 25 de febreiro de 2023 e, para rematar este escrito, pregúntome: seguirán os responsabeis desta celebración deixar caer, unha vez máis, en saco roto o uso tradicional da palabra Antroido que, aínda que non é a normativa, si é a normal e a natural en Ribadeo? Se vai ser así, estou convencido que axina deixará de ser a normal na nosa vila, se non deixóu de selo xa. Oxalá me equivoque.
--
AGORA SI: ANTROIDO
POR ELI GARCÍA-BOUSO
Retomo o asunto da semana anterior, aínda co risco de caer pesado ós meus posíbeis lectores. E fágoo por imperativo ético, pois esta semana houbo dous feitos que me amosan que o “saco roto” do que falaba, non o estaba tanto como eu podería pensar, ademais de fortalecer a miña argumentación sobre o uso na nosa vila da palabra “Antroido” en vez de “Entroido”.
Un, foi o correo electrónico que me envióu Antonio Gregorio, licenciado en física e química (sobradamente coñecido en Ribadeo), no que me dicía que concordaba conmigo no expresado no mencionado artigo e me facilitaba un enlace ó seu “Ribadeando”, onde tiña editado o pregón do antroido que el mesmo pronunciou na sala de festas Rosa-Lar, aló no ano 1997 (xa choveu). Neste pregón, utiliza continuamente a forma “antroido”, agás nun parágrafo no que recoñece a irrupción en Ribadeo da forma “entroido” (xa daquela; e eu que pensaba que era de uso relativamente recente...).
O outro, que foi o que me deu o pulo definitivo para decidirme a volver a escribir sobre este tema, foi a mensaxe por “WhatsApp” (ou, como digo eu, por “guasapo”, galeguizando ou castelanizando o término inglés) que me remitíu Suso Fernández Acevedo, filólogo e profesor de galego no IES Dionisio Gamallo, de Ribadeo. Dicía Suso: “A Real Academia Galega recolle no dicionario os dialectalismos léxicos maioritarios pero acéptaos todas e non só iso, senón que sempre defende que, en cuestión de léxico, deben defenderse os dialectalismos”.
Así mesmo, envioume un enlace co xornal “El Español”. O primeiro que me chamou a atención foi un mapa de Galiza, elaborado polo Instituto da Lingua Galega, onde todos os municipios están marcados cunha cor concreta e cada cor corresponde a unha forma diferente de nomear o carnaval na nosa Comunidade. Rapidamente busquei Ribadeo e, como esperaba, a cor coa que aparece marcado o noso concello corresponde á forma “Antroido”. Unha vez máis se reforza a miña postura.
Deste periódico, no artigo asinado por Thalia García, recollo só uns cantos parágrafos para non facer demasiado extenso este meu artigo. Vexamos:
“…las fórmulas típicas del Entroido y Antroido son, sin lugar a dudas, las más empleadas por los gallegos… según apunta un estudio llevado a cabo por el Instituto da Lingua Galega, de la USC…”
Outro: “…el Instituto da Lingua Galega se valió de una base de datos lexicográfica que abarca más de mil obras datadas desde el año 1812 hasta la actualidad… dicho análisis exhaustivo reveló la presencia de hasta 15 variantes diferentes de la palabra que habían sido recogidas un total de 1.400 veces… Entroido es la forma más utilizada, superando las 800 referencias… En el caso de Antroido, la segunda expresión más empleada en Galicia recibe más de 500 menciones, máxime en las zonas más al norte de las provincias de A Coruña y Lugo”.
Por último, Suso Fernández, remitiume varios comentarios como filólogo que é, dos que destacarei uns cantos:
“O galego ten moitas palabras que non se recollen no dicionario, pero non por iso son incorrectas.”
“No caso das variantes léxicas, adoitan (refírese á RAG) recomendar… Pero son recomendacións, non prescricións”.
“Tratándose de comunicación de ámbito local (por exemplo, os carteis do Antroido ribadense) ningún académico vai condenar o uso da forma tradicional da zona. Todo o contrario: se unha idea hai clara nos lexicógrafos é que a diversidade é riqueza, sempre que non atente contra as características propias do idioma”. Como ocorre neste caso que eu defendo.
Coido que o que levo exposto ata aquí é motivo suficiente para, unha vez máis, pedirlles, solicitarlles, pregarlles ós responsábeis da organización do Antroido ribadense, e de xeito especial ó Concello de Ribadeo e, de maneira máis especial aínda, se cabe, á Concelleira de Cultura que, por favor, non traizoen ós nosos antepasados co emprego dunha palabra que NON É en absoluto propia da nosa vila, que respecten a que sempre se utilizou, e que fagan todo o posible para que nos carteis, escritos, propaganda, programas, etc., se empregue a nosa palabra natural: ANTROIDO.
E por se todo o antedito fora pouco, o propio profesor Suso Fernández indícame que acaba de comprobar que no Tesouro Informatizado da Lingua Galega, no que se recollen 413 rexistros de “antroido”, aparece nos rexistros do 5 ó 11, que Rosalía de Castro usaba a
forma “antroido”.
O día 22 do presente mes, a Agrupación Cultural Francisco Lanza realiza un acto, no que participa o Concello, como homenaxe a Rosalía. Imos traizoar tamén a Rosalía?
Ningún comentario:
Publicar un comentario